Güç, Mahalle ve Vatandaşlık: Bitlis Güroymak’ta Yerleşimin Topoğrafyası
Bir siyaset bilimcisi için coğrafya yalnızca topoğrafya değildir; aynı zamanda iktidarın izlerini, kararların sınırlarını, vatandaşın mekâna erişimini ve toplumsal düzenin görünürlük haritasını gösterir. Bir ilçenin mahallesi sayısı gibi teknik bir veri bile, hangi kesimlerin göründüğünü, hangilerinin resmi planlamada dikkate alındığını anlatır. Bitlis’in Güroymak ilçesi kaç mahalleden oluşur sorusu, bu perspektiften bakıldığında yalnızca bir sayı değil, kurumların müdahale kapasitesi, ideolojinin mekânsal temsili ve vatandaşlık ilişkileriyle bağlantılı stratejiler alanıdır.
Bu yazıda önce Güroymak’ın mahalle sayısını ve yapısını ortaya koyacağım; ardından bu sayısal veriyi iktidar, kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık bağlamında okumaya çalışacağım. Erkek odaklı strateji bakışı ile kadın odaklı demokratik katılım yaklaşımını harmanlayarak sorularla bitireceğim.
—
Güroymak İlçesinin Mahalle Sayısı ve Yapısı
Resmî kaynaklara ve nüfus veri tabanlarına göre, Güroymak ilçesinde 28 mahalle bulunmaktadır. [1] Bu bilgi, “GÜROYMAK mahalle sayısı” başlığı altında mahalle listeleri ile birlikte sunulmaktadır. [1] Ayrıca Haritamap platformunda da ilçedeki mahalle sayısı 28 olarak verilmiştir. [2]
Dolayısıyla doğru veri ışığında cevap: Bitlis Güroymak ilçesinde 28 mahalle vardır.
Bu mahalleler arasında Bağlar, Barajyolu, Bölmedere, Cami, Cumhuriyet, Erentepe, Girne, Gültepe, Haydar, Hürriyet, Köşk, Kümbet, Nurtepe, Pınarbaşı, Refahiye, Şenevler, Şenkaya, Şenova, Şentepe, Şenyayla, Şenyurt, Şirintepe, Uğurlu, Yeni, Yeşilova, Yeşiltepe, Yeşilyurt gibi adlarla bilinen yerleşimler sayılmaktadır. [1]
Bazı kaynaklar daha yüksek rakamlar gösterse de bunlar ya köy ve mahalle karışımından kaynaklanan sayım farklılıklarını ya da hatalı veri girişlerini yansıtır. Örneğin, Haritatr.com sitesi 40 mahalle ifadesi sunar. [3] Ancak nüfus ve idari kaynakların çoğu 28 sayısını teyit eder.
—
Mahalle Sayısı Üzerinden İktidar ve Kurumlar
Mahalle sınırları, belediyelerin, kaymakamlıkların ve devletin yerel düzeyde idari organizasyonunun ilk dokusunu oluşturur. Her mahalle, bir muhtar aracılığıyla devlet ile vatandaş arasında arayüzdür. Dolayısıyla mahalle sayısı, devletin o ilçe üzerindeki idari nüfuzunun hacmini gösterir.
28 mahalle olması, ilçenin hem nüfus yoğunluğu hem de coğrafi yaygınlığı nedeniyle kurumların denetim alanının geniş olması anlamına gelir. Her mahallede altyapı, imar, sokak aydınlatma, su, kanalizasyon hizmeti gibi kamusal hizmet talepleri söz konusudur. Bu hizmetin sağlanması, yerel iktidarın halkla kurduğu ilişkiye bağlıdır.
İktidar açısından önemli stratejik karar: hangi mahallelere öncelik verileceği, kaynakların nasıl dağıtılacağı, mahalle muhtarlarıyla kurulacak işbirlikleri. Bazı mahalleler “önemli” mahalleler olarak görünür, bazısı ise yatırım dışı bölgeler olarak kalabilir. Bu durum, mahallelerin görünürlüğü ile doğrudan bağlantılıdır.
Kurumsal mekanizmalar (belediye, ilçe özel idare, il özel idaresi) mahallelerin ihtiyaçlarını karşılarken, “hangi mahalleye yol verilsin, hangi mahalleye park yapılsın” gibi kararlar iç siyasal gündemlerin tezahürüdür.
—
İdeoloji ve Mekânsal Eşitsizlik
İdeoloji bağlamında mahalle sınırları, “kentsel gelişme”, “modernleşme”, “mahalli hizmetler” söylemlerinin somutlaştığı alanlardır. Bir iktidar, ideolojik duruşuna göre kendi destekçilerinin mahallelerine yatırım yapma eğiliminde olabilir; bu da “kime yatırım geliyor, kime gelmiyor” sorularını doğurur.
Örneğin, iktidar yanlısı mahallelere altyapı yönlendirmek, yol yapmak, park inşa etmek; muhalif mahalleleri geri tutmak gibi uygulamalar, ideolojik ayrımların mekânsal tezahürü olabilir. Mahalle sayısının çokluğu, bu mekanizmaların “kime dokunulabileceği” noktasında siyasetçiler için esneklik sağlar.
İdeolojik olarak “kent hakları”, “sosyal adalet” söylemleri mahalle bazında temsil edilir. Dolayısıyla mahalle sayısı, iktidarın bu söylemleri nasıl pratiğe dökeceğini belirleyen parametrelerden biridir.
—
Vatandaşlık ve Mahalle Temsili
Mahalle muhtarları, vatandaşın devlete en yakın temas noktasıdır. Bir vatandaş için “ödevim” ile “haklarım” arasındaki ilişki mahalle temsili ile kurulur. Mahalle sayısı arttıkça bu temsil doğası da karmaşıklaşır: muhtarın gücü, mahalle sakinlerinin erişim kapasitesi; mahalleli ile iletişim kanalları çoğalır ya da parçalanır.
Vatandaş cinsiyeti açısından da algılar değişir. Erkek bakışı mahalle yönetiminde stratejik bağlantılar, nüfuz kurma, kaynak ittifakları üzerine odaklanabilir. Hangi mahallelerde kazanılır, hangi mahalleler ihmal edilir, bunların haritası stratejidir.
Kadın bakışı ise mahalle halkının katılımı, mahalle toplantılarındaki şeffaflık, mikro karar süreçlerine kadınların dahil edilmesi odaklıdır. Hangi mahallede kadınların sosyal donatılara ulaşımı kolay, hangisinde zor; mahalleli arasında dayanışma nasıl işler; bu sorular kadının mahalle deneyimini belirler.
—
Mahalle Sayısı Üzerine Provokatif Sorular
– 28 mahalle sayısı, tüm mahalle sakinlerine eşit kamusal hizmet sağlanacağını garanti eder mi?
– Hangi mahalleler “yaygın” yatırım alır, hangileri geride kalır? Bu tercihler nasıl ideolojik avantajlara hizmet eder?
– Muhtar ve mahalle yönetiminin kadın temsili ne kadar güçlü? Kadınlar mahalle karar süreçlerine ne kadar müdahil?
– Mahalle sayısındaki çokluk, vatandaşın devlete ulaşımını kolaylaştırır mı yoksa bürokrasiyi artırır mı?
– Stratejik mahalleler ile “ihmal edilen mahalleler” arasındaki mekânsal adaletsizlik nasıl göze çarpar?
—
Etiketler: Güroymak, mahalle sayısı, yerel iktidar, kurumlar, mahalli yönetim, vatandaşlık, mekânsal eşitsizlik
—
Sources:
[1]: https://www.nufusune.com/guroymak-mahalleleri-koyleri-bitlis?utm_source=chatgpt.com “GÜROYMAK MAHALLELERİ VE KÖYLERİ BİTLİS”
[2]: https://www.haritamap.com/ilce/guroymak-bitlis?utm_source=chatgpt.com “Güroymak Nerede Haritası ve Güroymak Mahalleleri – Bitlis”
[3]: https://trharitasi.com/ilce/guroymak-haritasi-bitlis?utm_source=chatgpt.com “Güroymak haritası – Bitlis Güroymak mahalleleri”